Trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại, Trung Quốc là một trong những nền văn minh cổ đại rực rỡ và lâu đời nhất. Bên cạnh kho tàng văn hóa, triết học và nghệ thuật đặc sắc, Trung Hoa cổ đại còn đóng góp cho thế giới những phát minh mang tính bước ngoặt, góp phần thay đổi toàn diện cách con người sống, học, chiến đấu và khám phá thế giới.
Trong số đó, Tứ Đại Phát Minh (四大发明 – sì dà fā míng) là những thành tựu vĩ đại nhất, bao gồm:
Giấy – Kỹ thuật in ấn – Thuốc súng – La bàn
Đây không chỉ là niềm tự hào của người Trung Hoa mà còn là minh chứng cho sức mạnh tư duy, trí tuệ và tầm nhìn vượt thời đại của nhân loại.
Hãy cùng Trung tâm tiếng Trung CNO tìm hiểu sâu hơn về từng phát minh này – để vừa học ngôn ngữ, vừa hiểu văn hóa, và thêm yêu nền văn minh Đông Á kỳ diệu.
1. GIẤY (纸 – zhǐ)
Trước khi có giấy, người Trung Quốc viết trên thẻ tre (竹简 – zhú jiǎn) và lụa (帛 – bó). Tuy nhiên, cả hai đều không tối ưu: thẻ tre nặng, cồng kềnh; lụa thì đắt đỏ, khó phổ cập.
Mãi đến năm 105 sau Công nguyên, Thái Luân (蔡伦 – Cài Lún) – một viên quan thời Đông Hán – đã sáng chế ra phương pháp làm giấy hiện đại đầu tiên bằng cách sử dụng vỏ cây, vải vụn, lưới cá và tro. Phát minh này được gọi là “Cải tiến giấy Thái Luân” (蔡侯纸 – Cài hóu zhǐ).
Từ đó, giấy trở nên phổ biến, giúp tri thức được lưu giữ, truyền bá dễ dàng hơn – mở đầu cho thời kỳ phát triển mạnh mẽ của văn hóa đọc và học thuật.
TỪ VỰNG LIÊN QUAN:
-
造纸术 (zào zhǐ shù): kỹ thuật làm giấy
-
纸张 (zhǐ zhāng): tờ giấy
-
文献 (wén xiàn): văn bản, tài liệu
-
记录 (jì lù): ghi chép
2. KỸ THUẬT IN ẤN (印刷术 – yìn shuā shù)
Trước thế kỷ VIII, mọi cuốn sách đều được chép tay thủ công – công phu, mất thời gian và dễ sai sót. Để khắc phục điều đó, người Trung Hoa đã phát minh ra kỹ thuật in khắc gỗ (雕版印刷 – diāo bǎn yìn shuā), đánh dấu sự ra đời của ngành in ấn trên thế giới.
Tuy nhiên, bước đột phá lớn nhất xảy ra vào thời Bắc Tống, khi Tất Thăng (毕昇 – Bì Shēng) phát minh ra in chữ rời bằng đất sét nung (活字印刷 – huó zì yìn shuā). Đây là tiền thân của kỹ thuật in hiện đại.
Ý NGHĨA LỊCH SỬ:
-
Tri thức được sao chép và phổ biến nhanh chóng
-
Giáo dục, học thuật phát triển vượt bậc
-
Khởi đầu cuộc “cách mạng truyền thông” đầu tiên trong lịch sử nhân loại
TỪ VỰNG LIÊN QUAN:
-
活字 (huó zì): chữ rời
-
印刷品 (yìn shuā pǐn): ấn phẩm in
-
出版 (chū bǎn): xuất bản
-
学术传播 (xué shù chuán bō): truyền bá học thuật
3. THUỐC SÚNG (火药 – huǒ yào)
Thuốc súng ra đời một cách rất… tình cờ. Các đạo sĩ thời Đường, trong quá trình luyện đan cầu trường sinh bất tử, đã kết hợp diêm tiêu, lưu huỳnh, than củi, tạo ra hỗn hợp dễ cháy và gây nổ – thuốc súng.
Ban đầu, nó được dùng làm pháo hoa (烟花 – yān huā) trong lễ hội. Nhưng đến thời Tống, Nguyên và Minh, thuốc súng trở thành vũ khí quan trọng trong quân đội như: hỏa tiễn, đại bác, bom nổ chậm…
ẢNH HƯỞNG TOÀN CẦU:
-
Thay đổi hoàn toàn hình thái chiến tranh
-
Đặt nền móng cho khoa học vật lý – hóa học quân sự
-
Góp phần vào thời kỳ chinh phục toàn cầu của các đế chế sau này
TỪ VỰNG LIÊN QUAN:
-
爆炸 (bào zhà): nổ
-
武器 (wǔ qì): vũ khí
-
火炮 (huǒ pào): đại bác
-
军事技术 (jūn shì jì shù): công nghệ quân sự
4. LA BÀN (指南针 – zhǐ nán zhēn)
Từ thời cổ, người Trung Quốc đã biết dùng từ thạch (nam châm tự nhiên) để xác định hướng. Tuy nhiên, đến thời Bắc Tống, la bàn mới được cải tiến thành công cụ hàng hải chuyên dụng – dùng trong thám hiểm, thương mại, quân sự và phong thủy.
La bàn nhanh chóng lan rộng sang Ả Rập, châu Âu – thúc đẩy Kỷ nguyên Khám phá, tạo nên các cuộc hải trình vĩ đại như của Columbus, Vasco da Gama…
TẦM ẢNH HƯỞNG:
-
Mở ra con đường tơ lụa trên biển
-
Tăng cường giao thương Đông – Tây
-
Hình thành hệ thống bản đồ – định vị hiện đại ngày nay
TỪ VỰNG LIÊN QUAN:
-
指向 (zhǐ xiàng): chỉ hướng
-
航海术 (háng hǎi shù): kỹ thuật hàng hải
-
地磁 (dì cí): từ trường Trái Đất
-
探险 (tàn xiǎn): thám hiểm
KẾT LUẬN
Tứ Đại Phát Minh của Trung Quốc không đơn thuần là phát minh kỹ thuật. Đó là:
– Biểu tượng của sự tiến bộ vượt thời đại
– Gốc rễ của những ngành khoa học, văn hóa và quân sự ngày nay
– Cầu nối đưa phương Đông đến gần với thế giới phương Tây
Với người học tiếng Trung, việc hiểu rõ nguồn gốc – tầm quan trọng – từ vựng chuyên ngành liên quan đến Tứ Đại Phát Minh sẽ giúp bạn:
-
Giao tiếp sâu sắc hơn
-
Hiểu văn hóa bản địa chuẩn xác hơn
-
Mở rộng vốn từ học thuật và đời sống
——————————————————-
Thông tin hữu ích dành cho bạn:
Fanpage CNO (cập nhật học bổng nhanh chóng): https://www.facebook.com/CNOEdu/
Nhóm Học Tiếng Trung: https://www.facebook.com/groups/tiengtrungcno.vn
Nhóm Giáo Viên Tiếng Trung: https://www.facebook.com/groups/giaovientt/
Thông tin các trường Đại học: https://cno.edu.vn/tin-tuc-du-hoc/thong-tin-cac-truong/
TIẾNG TRUNG CNO – 熊猫堂汉语教育
Để thành công trở thành không biên giới