Nghệ thuật Trà đạo Trung Hoa từ cách pha đến cách uống

Từ hàng ngàn năm nay, Trà đạo (茶道) đã trở thành biểu tượng văn hóa tinh thần của người Trung Quốc. Một chén trà nhỏ không đơn thuần là thức uống giải khát, mà là kết tinh của triết lý sống, phép tắc giao tiếp và nghệ thuật thưởng thức thanh tao. Trong không gian trà, từng động tác nhỏ – từ việc chọn trà, pha trà, rót trà đến cách nâng chén, thưởng thức – đều mang ý nghĩa sâu sắc.

Trong bài viết dưới đây, Trung tâm tiếng Trung CNO xin chia sẻ chi tiết về quy tắc pha trà, rót trà và uống trà đúng chuẩn trong nghệ thuật Trà đạo Trung Hoa.

I. Vì sao trà đạo được coi trọng tại Trung Quốc

• Trà là quốc ẩm Trung Hoa, xuất hiện trong mọi không gian từ cung đình, chùa chiền đến các gia đình bình dân.

• Người Trung Quốc tin rằng: “Trà thanh tâm – Đạo dưỡng tính” (Trà nuôi dưỡng tâm hồn, Đạo nuôi dưỡng nhân cách).

• Thưởng trà là cách tu tâm, rèn tính kiên nhẫn, đồng thời thể hiện sự tôn trọng và kết nối giữa chủ và khách.

II. Quy tắc chọn dụng cụ pha trà

1. Ấm trà (茶壶)

   • Thường dùng ấm đất nung Yixing (紫砂壶) giữ nhiệt tốt, giúp hương trà thơm lâu.

   • Có thể dùng ấm sứ trắng để dễ quan sát màu nước trà.

2. Chén trà (品茗杯)

   • Kích thước nhỏ, thành mỏng, giúp cảm nhận nhiệt và hương vị tốt hơn.

3. Ấm công (公道杯)

   • Bình chia trà đều cho khách, tránh trường hợp nước đầu đậm nước sau nhạt.

4. Khay trà (茶盘)

   • Dùng để hứng nước tràn, giữ vệ sinh sạch sẽ trong quá trình pha.

5. Kẹp gắp chén, thìa gạt trà, dụng cụ tráng chén…

III. Quy tắc pha trà

1. Tráng chén

Thứ tự tráng chén nên là:
Nắp chén – ấm công (bình chia) – chén trà – khay đựng – bình nước.

• Mục đích tráng chén là để tiệt trùng và làm nóng đều dụng cụ.

• Ngoài ra, tráng chén giúp nhiệt truyền đồng đều, trà dễ chiết xuất hơn.

2. Cho trà 

• Lượng trà nhiều hay ít là yếu tố quyết định thành bại của ấm trà.

• Nếu cho quá nhiều, lá trà không nở đều, vị trà sẽ chát, khó uống.

• Nên tùy vào loại trà mà điều chỉnh lượng lá và thời gian ngâm cho phù hợp.

3. Rửa trà

• Khi rót nước, nên rót theo vòng thành chén, nhẹ nhàng xoay đều.

• Thao tác rót nước cần chắc chắn, không nên rót trực tiếp một dòng vào giữa.

• Nếu là loại trà có vị mạnh, cần rửa kỹ để loại bỏ tạp vị.

• Không nên đảo mạnh tay, giữ thao tác nhẹ nhàng, uyển chuyển.

4. Pha trà

• Khi pha, thao tác nên nhẹ nhàng hơn so với bước rửa trà.

• Trong quá trình ngâm, hạn chế khuấy hoặc đảo lá trà.

• Nếu cần điều chỉnh, có thể thêm nước đầy rồi nghiêng chén nhẹ nhàng để nước chảy ra.

5. Rót trà vào ấm công

• Trà sau khi ngâm được rót vào ấm công (bình chia).

• Khi rót nên giữ cho dòng nước đều, không đứt đoạn, rót hết nước không để sót.

• Tránh làm bắn nước, không làm đọng trà dưới đáy ấm, đảm bảo trà đồng đều khi chia.

6. Chia trà ra chén

• Nên rót theo thứ tự từ trái qua phải hoặc từ phải sang trái.

• Khi rót, giữ chén cố định, đầu vòi rót đặt thấp, tránh thao tác lớn gây nhiễu động.

• Mục đích là rót đều cho các chén, tránh chênh lệch hương vị.

IV. Quy tắc rót trà

1. Quy tắc “Bảy Phần Đầy” (七分满)

• Khi rót trà vào chén, chỉ rót 7 phần dung tích.

• 3 phần còn lại tượng trưng cho tình cảm và không khí giao lưu.

• Rót đầy tràn là bất lịch sự, bị xem là “quá đầy, quá tham”.

2. Quy tắc rót trà theo thứ tự

• Người được rót đầu tiên là người lớn tuổi nhất, địa vị cao nhất.

• Sau đó rót lần lượt theo chiều thuận kim đồng hồ.

• Chủ nhà rót trà cho khách trước, bản thân nhận sau cùng.

3. Phép lịch sự khi được rót trà – Nghi thức “叩指礼”

• Khi được rót trà, khách nên gõ nhẹ hai ngón tay lên mặt bàn 2-3 lần.

• Đây là cách cảm ơn đơn giản, bắt nguồn từ triều Thanh.

4. Một số lưu ý khác:

• Khi rót, không quay vòi ấm lung tung.

• Giữ tốc độ rót nhẹ nhàng, liên tục.

• Không rót trà vào chén của chính mình trước.

V. Quy tắc uống trà

1. Cách cầm chén

• Dùng ngón cái và ngón trỏ kẹp hai bên thành chén.

• Ngón giữa đỡ đáy chén.

• Cầm chén nhẹ nhàng, không cầm bằng cả bàn tay.

2. Thưởng thức

• Không uống cạn ngay.

• Nhấp từng ngụm nhỏ để cảm nhận vị, hương, sắc trà.

• Giữa các ngụm nên dừng lại đôi chút.

3. Không thổi trà khi nóng

• Hành động thổi trà bị coi là thiếu tinh tế.

• Nên chờ trà nguội dần tự nhiên.

4. Không uống cạn sạch khi cuộc trò chuyện chưa kết thúc

• Chừa lại một ít trà trong chén để biểu thị chưa muốn kết thúc buổi thưởng trà.

VI. Một số điều tối kỵ trong trà đạo Trung Hoa

• Không rót trà quá đầy.

• Không dùng tay bốc lá trà.

• Không lắc mạnh ấm trà.

• Không cầm cả chén trà bằng cả bàn tay.

• Không nói lớn tiếng khi đang thưởng trà.

VII. Ý nghĩa triết lí trà đạo

• Trà là “Tĩnh” – giúp con người trở về với nội tâm tĩnh lặng.

• Trà là “Hòa” – tạo ra không gian giao lưu nhẹ nhàng, kết nối bạn bè.

• Trà là “Lễ” – tôn trọng lẫn nhau, từng động tác là sự kính trọng người đối diện.

• Thưởng trà là quá trình dưỡng tâm, nuôi dưỡng sự điềm tĩnh, khiêm nhường.

VIII. KẾT LUẬN

Thưởng trà không phải là uống trà – đó là nghệ thuật sống của người phương Đông. Những quy tắc rót 7 phần, không rót cho mình trước, uống từng ngụm nhỏ… không chỉ mang ý nghĩa thẩm mỹ mà còn là nét đẹp giao tiếp, ứng xử đầy văn hóa của người Trung Quốc.

Bài viết trên do Trung tâm tiếng Trung CNO tổng hợp và chia sẻ. Hi vọng sẽ giúp các bạn yêu thích trà đạo, du học sinh hay bất cứ ai quan tâm đến văn hóa Trung Hoa hiểu rõ hơn về nghệ thuật thưởng trà truyền thống.